H Γλώσσα της Ζωής
«τι είναι ζωντανό μέσα σου;» ρωτούσε συχνά ο ιδρυτής της Μάρσαλ Ρόζενμπεργκ.
Γράφει η Μαγδαληνή Αγραφιώτη, ψυχολόγος/οικογενειακή θεραπεύτρια, ΜΑ, AAMFT clinical fellow designation
Η μέθοδος της Μη Βίαιης Επικοινωνίας αναπτύχθηκε από τον ψυχολόγο Δρ. Μάρσαλ Ρόζενμπεργκ o οποίος απεβίωσε το 2015 σε ηλικία 82 ετών. Για τον Ρόζεμπεργκ, η ενσυναίσθηση και η μη βίαιη επικοινωνία είναι έννοιες αλληλοκαλυπτόμενες
Πως ορίζει ο Μάρσαλ Ρόζενμπεργκ την Μη Βίαιη Επκοινωνία;
«μαθαίνουμε να εκφραζόμαστε με ειλικρίνεια και σαφήνεια, ενώ παράλληλα δίνουμε την προσοχή μας στους άλλους με σεβασμό και ενσυναίσθηση. Σε κάθε επικοινωνία καλούμαστε να αφουγκραστούμε τις βαθύτερες ανάγκες μας και τις ανάγκες των άλλων»
Δηλαδή έχει διπλή κατεύθυνση: Ενσυναίσθηση και σεβασμό προς τις δικές μας και προς των άλλων τις ανάγκες.
Γιατί μας ενδιαφέρει η εν λόγω μέθοδος;
Ο ιδρυτής της κατάφερε να συμφιλιώσει όχι μόνο οικογένειες αλλά και μεγαλύτερες ομάδες που ήταν αντίπαλες και είχαν σκοτώσει ο ένας τον άλλον.
Διευκολύνει την επικοινωνία σε πολλά πλαίσια και όχι μόνο στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία. Ανέπτυξε την μέθοδο ως ένα τρόπο σκέψης και συνομιλίας για να συνδέονται ουσιαστικά οι άνθρωποι μεταξύ τους, είτε πρόκειται για οικογένεια, είτε για σχολείο, είτε για εργασιακό χώρο είτε σε άλλο κοινωνικό περιβάλλον.
Σε τι έγκειται η επιτυχία της σε τόσο μεγάλη κλίμακα;
Έδωσε έμφαση στις Ανθρώπινες ανάγκες με ενσυναίσθηση. Ανέπτυξε την μέθοδο συνδυάζοντας την Πυραμίδα των Ανθρωπίνων Αναγκών του Αβραάμ Μάσλοου με την Ενσυναίσθηση, όπως την εφάρμοσε ο δάσκαλος του, Κάρλ Ρότζερς. Δηλαδή, παράκαμπτε την συμπεριφορά και παρότρυνε να ακούσουν τις ανάγκες πίσω από το λόγια ακόμη και αν πλήγωναν. Ο ίδιος ήταν πρότυπο εφαρμογής αυτής της μεθόδου. Δύο από τα περιστατικά που αναφέρει είναι τα εξής:
Όταν ήταν στο Ισραήλ με στόχο να συμφιλιώσει Ισραηλινούς και Παλαιστινίους, ένας θρησκευτικός ηγέτης των Παλαιστίνιων τον αποκάλεσε «Δολοφόνο» όταν έμαθε ότι προέρχεται από τις ΗΠΑ. Ο Ρόζενμπεργκ παράκαμψε την προσβλητική συμπεριφορά και τον ρώτησε: «αναφέρεστε σε αυτές τις χειροβομβίδες εδώ που γράφουν ότι είναι κατασκευασμένες στις ΗΠΑ;»
Ο διάλογος συνεχίζει ως εξής:
Θρησκευτικός ηγέτης: Ναι ακριβώς
Ρόζενμπεργκ: Και θα προτιμούσατε αντί για όπλα να στέλνουν οι ΗΠΑ χρήματα για εκπαίδευση και υγεία;
Θρησκευτικός ηγέτης: Ναι, από αυτά έχουμε ανάγκη. Δεν ξέρετε πως είναι να ζει κανείς εδώ και με τι τραγικές συνθήκες.
Συνεχίστηκε ο διάλογος στο ίδιο μοτίβο ώσπου ο ηγέτης κάλεσε τον Ρόζενμπεργκ στο γεύμα για το Ρανμαντάνι! (τόσο γρήγορη μεταμόρφωση στη σχέση)
Το δεύτερο περιστατικό ήταν σε ένα σχολείο των ΗΠΑ. Εκείνη την εποχή, προκειμένου να απαλειφθούν τα γκέτο, ο νόμος επέβαλε να πηγαίνουν υποχρεωτικά λευκοί μαθητές στα σχολεία των μαύρων και αντίστροφα, νόμος που προκάλεσε πολλές ταραχές και διαμαρτυρίες. Ο Ρόζενμπεργκ πήγε σε ένα από αυτά τα σχολεία, παρουσίασε τη μέθοδο του και πρότεινε στο κοινό να συγκεντρώσουν χρήματα ώστε να καταρτιστούν σε αυτήν, διδακτικό προσωπικό και γονείς για να ζούνε τα παιδιά σε ένα συμφιλιωμένο σχολικό περιβάλλον. Ένας από τους ακροατές πήρε το λόγο και είπε: «δεν χρειάζεται να μαζέψουμε χρήματα για το λόγο που ανέφερες, αλλά για να αγοράσουμε όπλα και να σκοτώσουμε ανθρώπους σαν και σένα» . Ο Ρόζενμπεργκ επεξήγησε ότι ο ακροατής αυτός ήταν μαύρος αρχηγός μιας συμμορίας της περιοχής. Προφανώς ο εν λόγω ακροατής εννοούσε να έχουν όπλα να σκοτώσουν λευκούς. Ο Ρόζενμπεργκ ύστερα από μία σύντομη σιωπή είπε: «εννοείτε ότι θα θέλατε να βιώνετε σεβασμό και ίση μεταχείριση;»
Στο τέλος της ομιλίας ο μαύρος τον ακολούθησε στο πάρκινγκ και τον ρώτησε «τι έκανες εκεί, την ώρα που μου απάντησες;» Ο Ρόζενμπεργκ απάντησε: «το ίδιο που θέλω να κάνω και με τα σχολεία» . Ο άνθρωπος αυτός αμέσως προσφέρθηκε και τον βοήθησε να συγκεντρώσει χρήματα με σκοπό την κατάρτιση στην Μη Βίαιη Επικοινωνία στα σχολεία. Στη συνέχεια έγινε επί κεφαλής ενός έργου για βελτίωση στέγασης μαύρων πολιτών, μετουσιώνοντας τις ηγετικές του ικανότητες σε εποικοδομητική δραστηριότητα.
Πως διαφέρουν οι Ανάγκες από τις Στρατηγικές;
Παρότρυνε να συνειδητοποιήσουμε τη διαφορά ανάμεσα στους τρόπους, στις συμπεριφορές ή στις στρατηγικές, όπως τις αποκαλούσε, από τις ανάγκες. Παράδειγμα:
Αν θέλει κάποιος να ψυχαγωγείται μπορεί, για παράδειγμα, να διηγείται ανώδυνα ανέκδοτα, να ακούει μουσική ή να χορεύει με φίλους αντί να διακωμωδεί ανθρώπους. Αν θέλει να βρίσκει το δίκιο του υπάρχουν ποικίλοι τρόποι εκτός από τη βία, την κατηγόρια, την αποδοκιμασία, εκφράζοντας πάνω από όλα τι θέλει και όχι τι δεν θέλει. Είχε κάποτε επισκεφθεί ένα φυλακισμένο στην Σουηδία. Τον είδε και τον άκουσε πολύ θυμωμένο εναντίον του προσωπικού της φυλακής εκφράζοντας βρισιές. Ο Ρόζενμπεργκ τον ρώτησε τι θέλει. Απαντάει με αγωνία ότι θα ήθελε να μάθει μία τέχνη ώστε όταν θα αποφυλακίζονταν να είναι έτοιμος να βρει δουλειά. Ο ψυχολόγος του επέστησε την προσοχή ότι κανείς δεν κινητοποιείται με αποδοκιμασίες και βρισιές. Αντί για αυτό, πρότεινε να εκφράσει ξεκάθαρα αυτό που είπε και στον ίδιο: να του δώσουν την ευκαιρία να πάρει μία κατάρτιση τώρα, γιατί θέλει να εργαστεί με το που θα βγει από τη φυλακή. Ο άνθρωπος αυτός απάντησε: «αν ήξερα πριν να ομιλώ έτσι δεν θα είχα σκοτώσει τον φίλο μου» .
Τις στρατηγικές που χαρακτηρίζονται από τη βία, την εξαπάτηση και γενικότερα τρόπους που έβαιναν εις βάρος άλλων τις ονόμαζε ΤΡΑΓΙΚΕΣ.
Η μέθοδος του μας οδηγεί να αφήνουμε κατά μέρος το δίκιο ή άδικο.
Η μέθοδος αυτή μας καλεί να μην ασχολούμαστε με το αν έχουμε δίκιο εκτός αν πρόκειται για νομικό θέμα. Η παραίτηση από το δίκιο/άδικο και η εστίαση στο ποιες είναι οι ανάγκες οι δικές μας και της άλλης πλευράς μας βοηθάει να πηγαίνουμε κατευθείαν στην πιθανή σύνδεση μεταξύ μας και όχι να δημιουργούμε στρατόπεδα.
Όταν πρωτάκουσα για τη μέθοδο της Μη Βίαιης Επικοινωνίας είπα στη συνάδελφο που με ενημέρωσε σχετικά: «να σου πω κάτι, έχω ένα πολύ κοντινό μου πρόσωπο που κάνει ψυχολογικές ερμηνείες για τους γύρω χωρίς να έχει σχέση με ψυχοθεραπεία. Για μας τους ψυχολόγους είναι αντιδεολογικό να κάνουμε ερμηνείες απρόσκλητα και χωρίς τις κατάλληλες ψυχοθεραπευτικές συνθήκες. Την χαρακτηρίζει η αλαζονεία». Μου απαντάει: «εσύ θυμώνεις, δυσανασχετείς, όμως αυτό το πρόσωπο προσπαθεί να καλύψει δική της ανάγκη με το να συμπεριφέρεται έτσι» . Η πρώτη μου αντίδραση ήταν να αισθανθώ ενόχληση. Γιατί άραγε; Αργότερα κατάλαβα ότι έπρεπε να παραιτηθώ από το δίκιο/άδικο και να δω την άλλη πλευρά ως απλή ανάγκη, παρακάμπτοντας την συμπεριφορά. Ήταν η απαρχή να μελετήσω την μέθοδο. Πέρασαν από τότε δέκα χρόνια και δεν σταματώ να εντρυφώ σε αυτήν.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ και άλλες πηγές:
- Marshall Rosenberg, PhD . MΗ ΒΙΑΙΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ, Η γλώσσα της καρδιάς,, 2018 μετάφραση Γ. Τσιτσιρίγκος, Εκδόσεις Κοντύλι
- Marshall Rosenberg, PhD, Non Violent Communication, A Language of Life, 2003, Puddle Press
- The Center for Non Violent Communication https:www.cnvc.org
- Thom Bond, the Compassion Book, Lessons from the Compassion Course